همه چیز درباره سنگ کلیه : علت، علائم، تشخیص و روشهای درمان به همراه راهنمای تغذیه
سنگ های کلیوی ذرات کوچک و سختی هستند که در یک یا در دو کلیه تشکیل می شود.در این مقاله سعی بر این است به همه چیز درباره سنگ کلیه : علت، علائم، تشخیص و روشهای درمان به همراه راهنمای تغذیه بپردازیم.
آنچه در ادامه می خوانید
کلیه ھا یک جفت عضو (لوبیایی شکل) به رنگ قھوه ای تیره می باشند که در قسمت خلفی پرده صفاق(در پشت و خارج حفره پریتون) واقع در دیواره خلفی شکم و در فاصله بین مھره دوازدھم توراکس تا مھره سوم کمر، قرار گرفته اند.
در بالغین وزن کلیه بطور متوسط تقریبا ۱۱۳ تا ۱۷۰ گرم و طول آن حدود ۱۰ تا ۱۲ سانتی متر و پهنای آن ۶ سانتی متر و ضخامت آن حدود ۲/۵ سانتی متر می باشد.
ساختمان کلیه
ھر کلیه سه بخش دارد :
بخش قشری (Cortex)
بخش مرکزی (Medulla)
لگن (Pelvis)
جریان خون کلیه
کلیه ھا ھنگام استراحت ۲۰ تا ۲۵ درصد از برون ده قلب را دریافت می کنند که بیش از یک لیتر خون در دقیقه است.(کل خون بدن تقریبا حدود ۱۲ بار در ساعت از کلیه عبور می کند).
عملکرد کلیه
تشکیل ادرار
دفع مواد زاید
تنظیم الکترولیت ھا
تنظیم تعادل اسید- باز
کنترل تعادل آب
کنترل فشار خون
کلیرانس کلیوی
تنظیم تولید گلبول ھای قرمز خون
ساخت فرم فعال ویتامین دی
ترشح پروستاگلاندین ھا
تنظیم تعادل کلسیم و فسفر
سنگ کلیه چیست؟
سنگ های کلیوی ذرات کوچک و سختی هستند که در یک یا در دو کلیه تشکیل شده و گاهی به داخل حالب ها ( لوله های عضلانی باریکی که ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل می کنند ) انتقال می یابند.
بیماری سنگ کلیه :
-یکی از بیماری های شایع در حیطه علم ارولوژی
-همراه با درد بسیار شدید(دردهای شدید کولیکی که غالبا با داروهای رایج ضد درد از بین نمی رود و برای تسکین درد از داروهای مخدر استفاده می شود.)
– عوارض بسیار ناگواری از جمله نارسائی کلیه ها
– یک بیماری عود شونده است.
– هر سن و سالی را درگیر می کند
-درمان تهاجمی ندارد (مثلا نمی توان کلیه را مانند کیسه صفرا از بدن خارج کرد.)
شیوع سنگ کلیه در ایران و جهان
بعد از پرفشار خون، سنگ کلیه شایع ترین بیماری مزمن کلیه می باشد.
سنگ های ادراری بیشتر در مردان و در دوره سنی ۳۰ تا ۵۰ سال بروز می کند و در کودکان و سالمندان کمتر دیده می شود. در حدود نیمی از بیماران با یک سنگ کلیه، ممکن است در طی ۵ سال بعد دچار حملات دیگری از سنگ کلیه شوند.
بیماری سنگ کلیه یک بیماری متدوال با شیوع جهانی ۲ تا ۲۰% می باشد. شیوع و بروز آن در جهان رو به افزایش است.
شیوع سنگ کلیه در ایران ۲ تا ۳% است.
نسبت مردان مبتلا به سنگ کلیه بیشتر از زنان می باشد.
فصول
سنگ ھای اسید اوریک در تابستان و پاییز بیشتر ایجاد می شود چون در فصل تابستان حجم ادرار کم می شود و PH ادرار کاش می یابد و زمینه ایجاد سنگ اسید اوریکی فراھم می شود.
سنگ ھای عفونی در تابستان و بھار کم تر ایجاد می شوند.
شناخت انواع سنگ ھای کلیه
سنگ کلیه کلسیمی
سنگ کلیه اسید اوریکی
سنگ کلیه سیستینی
سنگ کلیه استروایتی
سنگ کلیه شاخ گوزنی (stag horn)
سنگ کلیه ایجاد شده در اثر داروھا
عوامل خطر سنگ کلیه: چه کسانی بیشتر در معرض خطر سنگ کلیه هستند؟
رنگ پوست: سفید پوستان بیشتر از سیاه پوستان – در میان آسیایی ھا شیوع متوسط
جنس : در مردان ۲ تا ۴ برابر بیشتر از زنان (به استثنای سنگ ھای استراویتی با شیوع بیشتر در زنان)
سن: بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی(وجود سنگ کلیه زیر بیست سالگی غیر معمول می باشد و معمولا بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی بیشترین میزان را دارد و تا سن ۷۰ سالگی ممکن است ادامه داشته باشد ولی بعد از ۷۰ سالگی شیوع سنگ کلیه کم می شود.)
سابقه فامیلی
سابقه خود فرد: فردی که قبلا دارای سنگ کلیه بوده است.
عفونت در لوله ھای ادراری
کاھش مایعات بدن: به علت اسھال یا تعریق بیش از حد
بی نظمی و خوب عمل نکردن کلیه ھا
اختلال متابولیکی: مانند مشکلات در روده، غدد درون ریز و کلیه ھا
پرکاری تیروئید
ھیپرپاراتیروئیدیسم
بای پس ایلئال
سیستیک فیبروزیس
کمبود خواب
مصرف الکل
عوامل ایجاد سنگ کلیه: چرا سنگ کلیه تشکیل میشود؟
چاقی
شواھدی وجود دارد که چاقی و چربی خون ممکن است نقش مھمی در تشکیل سنگ کلیه داشته باشد.
بیماران چاق مصرف بالاتری از منابع حاوی کلسیم، اگزالات و پروتئین حیوانی و ھمچنین مصرف کمتری مایعات نسبت به افراد با وزن نرمال دارند .
آن ھا ھمچنین به طور قابل توجھی میزان کلسیم، سیترات، اسید اوریک، سدیم، پتاسیم، منیزیم ادراری و کراتینین بالاتر، و PH ادراری پایین تری دارند.
چاقی قوی ترین عامل عود سنگ کلیه در افراد است.
با افزایش وزن بدن، دفع کلسیم ، اگزالات و اسید اوریک افزایش می یابد.
کم تحرکی
مثلا در ھنگام بیماری یا ناتوانی برداشت کلسیم از استخوان بیشتر شده، لذا غلظت کلسیم در ادرار افزایش می یابد.
مطالعات اخیر نشان می دھد که افزایش فعالیت فیزیکی و کاھش مصرف انرژی باعث کاھش سنگ کلیه در زنان یائسه شده است.
مصرف زیاد نمک
براساس مطالعات، مصرف زیاد نمک سبب افزایش دفع کلسیم در ادرار می شود.
افزایش کلسیم ادرار
علل افزایش کلیسم در خون و در ادرار:
بیماری ھا مثل : سرطان، سل، میلوم مالتیپل، نقرس
افزایش مصرف ویتامین د، آنتی اسید، ملین، دوز بالای آسپرین
افزایش مصرف شیر و مواد قلیایی
افزایش اگزالات ادرار
دسترسی بدن به اگزالات به میزان جذب و دفع آن بستگی دارد، که در ھمه ی افراد یکسان نیست.
منابع غذایی حاوی اگزالات: اسفناج، ریواس، چغندر ، آجیل، شکلات، چای، سبوس گندم و توت فرنگی
تنھا ۱۰ % اگزالات دفع شده در ادرار، از رژیم غذایی می باشد و بقیه ی آن، حاصل سوخت و ساز داخلی است .
افزایش مصرف پروتئین ھای حیوانی
مصرف زیاد پروتئین حیوانی سبب افزایش دفع کلسیم ، اگزالات و اوره می شود.
لذا رژیم ھای غذایی گیاھی درافراد مستعد ابتلا به سنگ ھای کلیه می تواند مفید باشد.
کاھش مصرف فیبر غذایی
افزایش فیبر غذایی، سبب کاھش عوامل خطر تشکیل سنگ به خصوص سنگ ھای کلسیمی می شود.
یبوست بدون تردید از مھمترین دلایل شیوع سنگ ھای کلیوی است که تقریبا ھیچ گاه به آن توجهی نمی شود.
دیابت
در صورت ابتلا به دیابت نوع ۲، تشکیل سنگ ھای اسید اوریکی شایع تر می باشد.
مکانیسم ایجاد سنگ در افراد دیابتی به این دلیل که مقاومت به انسولین باعث کاهش PH ادراری می شود.
افزایش انسولین خون، باعث افزایش دفع کلسیم ادرار شده و در ایجاد سنگ های کلسیمی نقش دارد.
دیس لیپیدمی و اختلالات پروفایل چربی
کاهش HDL و افزایش LDL و تری گلیسیرید، باعث کاهش PH ادرار شده و تشکیل سنگ های اسید اوریکی را به دنیال دارد.
علائم شایع سنگ کلیه که باید بدانید
درد شدید در قسمت پشت، شکم و یا کشاله ران
درد آھسته که از ناحیه کمر و لگن آغاز می شود.(این می تواند اولین نشانه وجود سنگ باشد. درد می تواند مداوم یا متناوب باشد. به ندرت پیش می آید که به طور کل از بین برود.
دردھای تیز و سوزن سوزن شدن در یک طرف کمر
تب
لرز
حس خستگی و بی حوصلگی
فرایند فکری بیماران کندتر شده و سطح انرژی آن ھا شدیدا پایین می آید.
راه رفتن بیماران سخت می شود و این درد انجام کارھای روزمره را غیرممکن می سازد.
بیماران دچار سنگ کلیه برای بالا بردن دست ھایشان به بالای سر یا بلند شدن از حالت خمیده، مشکل خواھند داشت.
ادرار مکرر و پرسوزش
خون در ادرار
احساس تھوع و استفراغ
کاھش دفع ادرار و یا قطع کامل آن
درد در ھنگام ادرار کردن
ادرار بودار
ادرار تیره
وجود چرک در ادرار
نفخ
سنگ ھای کوچک ممکن است بدون داشتن نشانه عبور کرده و تخلیه شوند.
عوارض سنگ کلیه: چه مشکلاتی میتواند ایجاد کند؟
انسداد شدید مجاری ادرار
ھیدرونفروز
عفونت
خونریزی شدید مجاری ادرار
نارسایی مزمن کلیه
چگونه سنگ کلیه تشخیص داده میشود؟
سنگ ھای کلیه، به ندرت قبل از اینکه شروع به ایجاد درد کنند تشخیص داده می شوند.
این درد، معمولا آن قدر شدید است که بیمار را به بخش اورژانس فرستاده و در آنجا تست ھای زیادی می تواند وجود سنگ را معلوم کند.
این تست ھا ممکن است CT scan، اشعه ایکس، اولتراساوند(ultrasound) و آنالیز ادراری باشد.
تست ھای خونی می تواند وجود سطح بالای مواد معدنی در خون که عامل ایجاد سنگ ھای کلیه است را معلوم کند.
انواع آزمایش ھا برای تشخیص سنگ کلیه:
PH ادرار
کشت ادرار
اوره، کراتینین (برای بررسی عملکرد کلیه)
اندازه گیری کلسیم، اسید اوریک و پتاسیم خون
ادرار ۲۴ ساعته : اندازه گیری کلسیم، اسید اوریک، اگزالات، سیستین، سیترات
تشخیص جنس سنگ
نقش تغذیه در پیشگیری و درمان سنگ کلیه
حجم کم ادرار تا حد زیادی از شایع ترین علل ایجاد انواع سنگ های کلیه می باشد. مصرف ۸ لیوان آب در روز توصیه می شود.
در رابطه با مصرف منابع کلسیمی در بیماران مبتلا به سنگ کلیه باید دقت داشت که برخلاف گذشته که میزان کلسیم مصرفی کاهش داده می شد، لازم است این بیماران روزانه، منابع خوب کلسیم مانند شیر کم چرب ،ماست ، پنیر مصرف کنند. درحقیقت با مصرف کلسیم فراوان ، کلسیم بیشتری در روده در دسترس است، که با اگزالات ترکیب و جذب آن را در روده کاهش می دهد.
به دلیل محتوای بالای اگزالات چایی، بھتر است با شیر مصرف شود.
از نوشابه که حاوی اسید فسفریک است، به دلیل اسیدی کردن ادرار اجتناب شود.
مصرف پروتئین حیوانی باعث افزایش دفع کلسیم می شود.
رژیم غذایی غنی از منابع کلسیم و پروتئین حیوانی کم و کم نمک، دفع اگزالات را کاهش می دهد.
در سنگ های کلیه کلسیمی که عمدتا اگزالات کلسیم یا فسفات کلسیم هستند، منابع کلسیم و مکمل آن همراه با غذا مصرف شود.
پروبیوتیک ها به میزان قابل توجھی اگزالات ادرار را کاهش می دهد.
مصرف منابع پتاسیم و منیزیوم در کاهش تشکیل سنگ های کلیه نقش دارد.
قلیایی کردن ادرار در سنگ اگزالات کلسیم بینهایت مهم است.
در سنگ فسفات کلسیم محدودیت مصرف انواع گوشت به ویژه قرمز بسیار بااهمیت است.
مصرف فروکتوز دفع کلسیم و اگزالات ادراری را افزایش می دھد و با خطر ابتلا به سنگ کلیه ارتباط مثبت دارد. بنابراین افزایش مصرف میوه و سبزی به منظور افزایش دریافت پتاسیم توصیه می شود، اما به دلیل محتوای فروکتوز میوه، باید تاکید بیشتر بر مصرف سبزیجات باشد.
مصرف رژیم غذایی DASH که حاوی میوه، سبزی و دانه ھای کامل، ھمچنین مقادیر متوسط از لبنیات کم چرب، گوشت ھای بدون چربی و ماھی است احتمال ایتلا به بیماری سنگ کلیه را ۴۰ تا ۴۵ کاهش می دهد.
در سنگهای اگزالات کلسیم، کاهش مصرف سدیم در رژیم غذایی، کاهش مصرف پروتئین حیوانی مانند گوشت، ماهی، تخم مرغ و …، دریافت مقادیر کافی کلسیم از طریق غذا یا دریافت مکمل کلسیم به همراه غذا توصیه می شود.
اجتناب از مصرف غذاهای سرشار از اگزالات مانند : اسفناج، تنقلات، شکلات، بامیه، توت فرنگی، ریواس، غلات کامل و گندم، مغزھا، مخمر، چای.
راھھای دیگر درمان سنگ کلیه، دستگاه سنگ شکن، Ureteroscopy، جراحی می باشد.
جهت دریافت رژیم غذایی آنلاین فرنوت اطلاعات زیر را تکمیل کنید
مقالات مشابه

۱۰ مشکلی که با کمبود ویتامین دی در بدن اتفاق می افتد
بررسی کامل عوامل خطر آلزایمر: آیا جنسیت و دیگر عوامل نقش دارند؟

مراحل پیشرفت بیماری آلزایمر

بهترین رژیم غذایی پیشگیری از آلزایمر


نشانه های اولیه آلزایمر: ۱۰ علامتی که نباید نادیده بگیرید

شش راهکار موثر برای پیشگیری از ابتلا به بیماری آلزایمر


راهنمای کامل بیماری کبد چرب | از پیشگیری تا درمان
مقالات

۱۰ مشکلی که با کمبود ویتامین دی در بدن اتفاق می افتد
بررسی کامل عوامل خطر آلزایمر: آیا جنسیت و دیگر عوامل نقش دارند؟

مراحل پیشرفت بیماری آلزایمر

بهترین رژیم غذایی پیشگیری از آلزایمر
