جستجو
این کادر جستجو را ببندید.

همه چیز درباره بیماری آلزایمر : علل، علائم، تشخیص، پیشگیری، درمان و تغذیه مناسب

همه چیز درباره بیماری آلزایمر

بیماری آلزایمر شایع ترین نوع دِمانس (اختلال شناخت و حافظه) با شروع تدریجی و پیشرفت مداوم است که طی روندی آهسته و تدریجی، حافظه و عملکرد های عالی مغز و توانایی های ذهنی دیگر مانند تفکر، تکلم، ادراک، استدلال و قضاوت فرد را تحت تأثیر قرار می دهد و فرد را در انجام وظایف روزانه زندگی با مشکل مواجه می کند. معمولا افت حافظه نشانه ای است که سبب مراجعه فرد به پزشک می شود.
بیماری آلزایمر سبب مرگ سلول های عصبی و از دست رفتن سلول ها و بافت مغز می شود و در بیشتر مواقع مغز به طرز شگفت آوری کوچک و چروکیده می شود و این چروکیدگی بر تمامی عملکرد آن تاثیر می گذارد.

در این مقاله سعی بر این است به همه چیز درباره بیماری آلزایمر بپردازیم.

آنچه در ادامه می خوانید

شیوع بیماری آلزایمر در جهان و ایران

آمار آلزایمر

طبق آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی (منتشر شده در سال ۲۰۲۲)، هم اکنون در دنیا در هر ۳ ثانیه یک نفر به بیماری آلزایمر و دمانس مبتلا می شود. در حال حاضر در جهان بیش از ۵۵ میلیون نفر به بیماری آلزایمر مبتلا هستند و تا سال ۲۰۳۰ این تعداد به بیش از ۷۸ میلیون نفر افزایش خواهد یافت.
در حقیقت در هر سال ۱۰ میلیون نفر به جمعیت دمانس اضافه می شود. و این تعداد برابر جمعیت کشور سوئیس است. همچنین آخرین گزارش شیوع ابتلاء به دمانس در ایران نشان می دهد که در هر ۷ دقیقه یک نفر به آن مبتلا می گردد.
باید اضافه نمود که حدود ۷۰ درصد از افراد مبتلا در کشورهای در حال توسعه می باشند در حالیکه ۸۹ درصد هزینه ی جهانی در کشورهای پیشرفته صرف می شود.

آسیب شناسی بیماری آلزایمر

آسیب شناسی آلزایمر

بیماری آلزایمر موجب می شود بر روی سلول های ناحیه هیپوکامپ مغز (بخش حافظه) افراد مبتلا رسوبات پروتئینی به نام پلاک های آمیلوئید ایجاد گردد. این پلاک ها نه تنها مانع از ارتباط بین سلول های عصبی می شود، بلکه باعث تخریب سلول های اطراف خود نیز می گردد. علاوه بر پلاک های آمیلوئید، کلافه های پیچیده دیگری با نام کلافه های نوروفیبریلاری در سلول های عصبی مغز به وجود می آید.
ازدیاد و رشد این ترکیب باعث از بین رفتن سلول های مغزی می شود. کاهش سطح بعضی از موادشیمیایی که پیام ها را بین سلول های عصبی منتقل می کند نیز باعث از بین رفتن ارتباط بین سلول ها می گردد. تمام این موارد باعث کوچک شدن و آتروفی مغز می شود.

چه عواملی باعث آلزایمر می‌شود؟

عوامل موثر در بروز آلزایمر

مشخصه های زندگی هر فرد مانند سبک زندگی، محیط زیست و ژنتیک می توانند عوامل خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش دهند. از طرف دیگر نیز نبود این خطرات موجب نمی شود تا فرد از ابتلا ایمن بماند. عوامل خطر خود به خود علت بیماری نیستند بلکه عوامل خطر احتمال ابتلا را بالا می برند ولی ممکن است ابتلا رخ ندهد.
عوامل خطر بیماری آلزایمر را می توان به دو دسته ی قابل تغییر (مانند مصرف دخانیات یا دیابت یا …) و غیر قابل تغییر (مانند سن یا ژنتیک یا …) تقسیم بندی نمود.

عوامل خطر بیماری آلزایمر : قابل تغییر

سبک زندگی سالم می تواند خطر ابتلا به دمانس را کاهش دهد. تخمین زده می شود که نیمی از موارد دمانس در جهان حاصل عوامل اصلی قابل تغییر هستند. اغلب این عوامل خطر برای دمانس و بیماری های قلبی و عروقی مشترک است:

۱. فشار خون بالا
۲. مصرف دخانیات
۳. دیابت (بیماری قند)
۴. سطح چربی خون بالا (کلسترول خون بالا)
۵. چاقی و عدم تحرک جسمی
۶. تغذیه نامطلوب
۷. مصرف الکل
۸. انزوا و دوری از اجتماع
۹. کمبود فعالیت های فکری،
۱۰. سکونت درنزدیکی خیابان های پر رفت وآمد و مواجهه با سموم موجود در محیط زیست و …
۱۱. کم کاری تیروئید، کمبود ویتامین B12 و اسیدفولیک،
۱۲. اختلالات خواب و کم خوابی شدید در طولانی مدت
۱۳. مصرف طولانی مدت داروهای خواب آور و وابستگی به این داروها

۱. سن بالاتر از ۶۵ سال
۲. سابقه خانوادگی (ژنتیک)
۳. سکته مغزی
۴. جنس مونث
۵. سابقه ضربه شدید به سر
۶. سطح تحصیلات پایین و کم سوادی
۷. سابقه افسردگی
۸. ناشنوائی/ کم شنوایی

علائم و نشانه های بیماری آلزایمر

علائم و نشانه های آلزایمر

معمولاً روند آسیب مغز در این بیماری از حافظه کوتاه مدت شروع می شود و سپس با درگیر شدن قسمت های مختلف مغز، طیف وسیعی از علائم متفاوت ایجاد می‌شود که می‌توان آنها را در سه گروه کلی طبقه بندی نمود:
۱- اختلالات شناختی (مثل حافظه و قضاوت و یادگیری و …)

۲- اختلالات خلقی/روانی (تحریک پذیری و بی ثباتی خلقی و …)

۳- اختلالات رفتاری (تغییر شخصیت، رفتار آشفته و غیر قابل پیشبینی و … )

از آنجا که بیماری آلزایمر شروعی تدریجی و خاموش دارد، ممکن است مدت طولانی جلب توجه نکرده و به اشتباه تصور شود این تغییرات بخشی از روند طبیعی پیری است. عدم توجه به این علائم تشخیص بیماری را به تعویق می اندازد.

تشخیص بیماری آلزایمر

تشخیص آلزایمر

تشخیص بیماری آلزایمر کاری بسیار حائز اهمیت است که باید حتما توسط متخصص آن انجام پذیرد. تشخیص طبی از طریق سنجش و ارزیابی دقیق و حذف دلایل احتمالی دیگر، انجام می گیرد.
تشخیص صحیح توسط افراد متخصص که شامل روانشناس، متخصص مغز و اعصاب، روانپزشک، می باشد انجام می شود. این افراد با بررسی تاریخچه سلامت بیمار و انجام برخی معاینات جسمانی/ روانی و آزمایش هایی چون، سی تی اسکن، ام آر آی مغز، نوارمغزی، آزمایش مایع نخاع و یا آزمون های روانی تست حافظه، بیماری را تشخیص می دهند.
علایم بیماری آلزایمر بسته به مرحله بیماری متفاوتند و طیفی از اختلالات شخصیتی، روحی/ روانی و رفتاری را شامل می شود :

۱- اختلالات شناختی
• ضعف در حافظه و فراموش نمودن مطالب
• اختلال در زبان (بیان و یا درک کلمات)
• اختلال در تفکر (بروز هذیان، آسیب در تفکر انتزاعی و …)
• ناتوانی در قضاوت و استدلال
• اختلال در جهت یابی و آگاهی به زمان و مکان
• اختلال در تصمیم گیری و حل مساله
• اختلال در یادگیری مطالب جدید
• کاهش توجه و تمرکز
• اختلال خواندن و نوشتن و محاسبه

۲- اختلالات خلقی / روانی
• آشفتگی و بی ثباتی خلق و تحریک پذیری
• ترس و اصظراب و افسردگی
• از دست دادن لذت ها و علایق گذشته
• ضعف تدریجی عواطف
• شکاکی، سوءظن، بدبینی و بی اعتمادی
• بی خوابی و آشفتگی خواب
• خندیدن و گریستن یکباره و بی دلیل

۳- اختلالات رفتاری
• رفتار آشفته و غیرقابل پیش بینی
• بی قراری و پرسه زدن بی هدف و با بی تفاوتی و بی حرکتی
• سرگردانی و خارج شدن از منزل و گم شدن
• پرخاشگری و رفتار تهاجمی ، لجبازی و مخالفت ورزی
• وابستگی شدید به مراقب (فرد مبتلا مانند سایه می شود)
• غروب زدگی (افزایش بی قراری در هنگام غروب)
• بروز رفتارهای وسواس گونه
• تکرار یک رفتار یا بیان یک عبارت به صورت مکرر
• اختلال در رفتارهای خاصی
• تغییر تدریجی شخصیت فرد مبتلا
• مخفی و انبار نمودن وسایل یا خوراکی ها
• کاهش تعادل فیزیکی و مهارت های حرکتی و هماهنگی میان آنها در راه رفتن، غذاخوردن، لباس پوشیدن، استحمام ، بروز رفتارهای ناپسند

روند تشخیص بیماری آلزایمر

روند تشخیص آلزایمر

تشخیص طبی از طریق مجموعه سنجش و ارزیابی دقیق و حذف دلایل احتمالی دیگر، انجام می گیرد. پزشکان معمولاً ۸۰ تا ۹۰ درصد اوقات می توانند تشخیص صحیح دهند.
پزشک خانواده یا کلینیک حافظه می توانند بهترین تشخیص را بدهند. ممکن است پزشک خانواده نظر دهد که بیمار باید به تعدادی متخصص برای تشخیص نهایی مراجعه نماید. با مراجعه به پزشک مغز و اعصاب، او بررسی های لازم را از طریق مکالمه با فرد، معاینه فیزیکی، تست حافظه و اسکن مغز انجام می دهد.

افراد متخصص این حوزه تشخیص شامل تخصص های زیر هستند:
• روانشناس
• روانکاو
• متخصص مغز و اعصاب و سالمندان
• پرستار
• مددکار اجتماعی
• متخصص کاردرمانی

این متخصصین مشکلات ایجاد شده در حافظه، توانائی استدلال، تکلم و قضاوت و اثرات آن بر زندگی روزمره بیمار را بررسی می کنند. تشخیص بیماری به روش های ذیل صورت می گیرد:

۱- بررسی تاریخچه شخصی و سابقه پزشکی
۲- بررسی وضعیت فکری از طریق مکالمه با فرد
۳- معاینه فیزیکی
۴- معاینات پزشکی:
۵- آزمایش ها و بررسی های پاراکلینیک
۶- سنجش حافظه و تست های روانشناسی

اهمیت تشخیص زودهنگام بیماری آلزایمر

اهمیت تشخیص زودهنگام آلزایمر

در گزارش انجمن آلزایمر جهانی( ۲۰۱۱) به موارد زیر اشاره شده است: در بیش ازدو سوم از افراد مبتلا به دمانس (اختلال شناخت و حافظه) ؛ تشخیص بیماری داده نمی شود. در کشورهای با درآمد بالا فقط در ۵۰% – ۲۰% افراد علائم دمانس (اختلال شناخت و حافظه) تشخیص داده می‌شود و این در حالی است که در کشورهای کم درآمد این درصد بسیار کم‌تر است. برای مثال مطالعه‌ای در هند نشان می‌دهد که ۹۰% افراد مبتلا به دمانس (اختلال شناخت و حافظه) بدون تشخیص در جامعه زندگی می‌کنند.
به گفته مارک ورتمن، مدیرعامل انجمن آلزایمر جهانی: در طول سال‌های گذشته، گروه‌های مطالعاتی و تحقیقاتی هزاران مطالعه تخصصی بر روی “تشخیص زودهنگام” به انجام رساندند و به این نتیجه رسیده‌اند که این مسئله هم به نفع فرد مبتلا و هم به نفع مراقب او خواهد بود.
تشخیص زودهنگام، همچنین موجب می‌شود که مطالعات و تحقیقات بیشتری بر روی درمان‌های جدید صورت بگیرد. اما در ابتدا باید مطمئن شویم که افراد، دسترسی به مداخلات مؤثر دارند و این به این معناست که سیستم‌های سلامتی و کارکنان باید آماده، تعلیم دیده و ماهر باشند تا بتوانند در مراحل اولیه علائم را تشخیص دهند. فرد مبتلا و خانواده نیز باید به طور مؤثر با سیستم‌های حمایتی در تماس بوده و از حمایت آنان برخوردار شوند.
مداخلات و برنامه‌های درمانی وجود دارند که می‌توانند با تشخیص به موقع و در مراحل اولیه بیماری، مؤثر واقع شوند. بعضی از این مداخلات اگر زودتر اعمال شوند می‌توانند بسیار مؤثرتر عمل کنند. از طرفی از نقطه نظر مباحث اقتصادی بسیاری معتقدند با تشخیص زودهنگام و اقدامات به موقع می‌توان از تأثیرات منفی اقتصادی و بار هزینه‌های تحمیل شونده بر جامعه و سیستم‌های خدماتی- حمایتی کاست .
در حال حاضر، با وجود اختلال در گروه کثیری از افرادی که با علائم دمانس (اختلال شناخت و حافظه) زندگی می‌کنند، دیر تشخیص داده می‌شود. این مسئله موجب تأثیر قابل ملاحظه در درمان می‌شود که فاصله درمانی « زمان از دست رفته » را ایجاد می‌کند و متعاقب دسترسی این افراد به اطلاعات، درمان و مراقبت، خدمات حمایتی محدود گشته و مشکلات عدیده‌ای را برای همه افراد درگیر از افراد مبتلا به بیماری آلزایمر گرفته تا خانواده‌ها، مراقبین، جوامع و سیستم‌های سلامت و بهداشت ایجاد می کند.
سیستم‌های اولیه خدمات سلامت ، متخصصین و مراکز درمانی و سیستم‌های حمایتی – اجتماعی هر یک به سهم خود و با توجه به منابع در دسترس نقشی مهم در این امر ایفا می‌کنند.
به گفته دکتر دیزی اکوستا رئیس انجمن جهانی آلزایمر :”شکست در تشخیص زودهنگام و به موقع موجب از دست دادن فرصت‌های ارزشمند برای بهبود کیفیت زندگی میلیون‌ها نفر افرادی که با دمانس زندگی می‌کنند خواهد شد.”
عدم تشخیص بیماری موجب تقویت باورهای غلط نظیر؛ انتساب فراموشی و دمانس (اختلال شناخت و حافظه) به سالمندی و کهولت سن شده و این باور موجب می‌شود که این تصور غلط که کاری نمی‌توان انجام داد پا برجا بماند. در مقابل، گزارشات جدید نشان می‌دهد که مداخلات درمانی مراقبتی حتی در مراحل اولیه وقوع بیماری می‌تواند مؤثر و کارساز است.
داروها و مداخلات روانشناسی برای افرادی که در مراحل اولیه بیماری هستند می‌تواند موجب بهبود اختلال شناختی، حفظ استقلال فردی و کیفیت زندگی آنان شود.
حمایت و برگزاری جلسات مشاوره برای مراقبین(گروههای حمایتی) می‌تواند موجب بهبود خلق و خو و کاهش فشار روانی ناشی از مراقبت گشته و از طرف دیگر بستری شدن و یا سپردن افراد مبتلا به آسایشگاه و خانه‌های سالمندی را به تعویق ‌اندازد.
بهتر است که دولت‌های نگران از افزایش هزینه‌های خدمات درمانی/ مراقبتی ، آگاه باشند که هزینه امروز، پس‌انداز فرداست. براساس تحلیل یک گزارش اقتصادی، پیش‌بینی می‌شود که تشخیص زود هنگام می‌تواند موجب صرفه‌جویی در هزینه‌ها به میزان ۱۰ هزار دلار به ازای هر فرد گردد.

مراحل پیشرفت بیماری آلزایمر

بیماری آلزایمر یک بیماری پیش رونده و تحلیل برنده است . بنابراین به تدریج و طی مراحلی مغز مسیر تباهیدگی خود را طی خواهد کرد و به دنبال آن علائم بالینی شدیدتر و اختلالات رفتاری و شناختی حادتری تظاهر خواهد کرد. وجود تفاوت‌‌های فردی و سابقۀ شخصیتی و حتی نوع جنسیت در ظهور و بروز نوع علائم تا حدودی نقش ایفا می‌کند.
طول دورۀ بیماری از ۳ تا ۲۰ سال متغیر است اما به طور متوسط ۵ تا ۱۰ سال به طول می‌انجامد.

سه مرحله بیماری آلزایمر عبارت است از:

۱. مرحله خفیف (اولیه)
افراد در این مرحله ممکن است در تمرکز یا به خاطرسپردن وقایع اخیر مشکل داشته باشند، کلمات یا اسامی خاصی را فراموش کنند و یا در نوشتن و حل مسئله مشکل داشته باشند.

۲. مرحله متوسط (میانى)
بیماری آلزایمر متوسط شامل از بین رفتن قابل توجه حافظه، سردرگمی و علائم جسمی است. در این مرحله، علائم بیمارى به حدى آشکار مى شوند که بر زندگى اجتماعى، شغلى و انجام فعالیت های روزمره بیمار اثر مى گذارند.

۳. مرحله شدید (پیشرفته)
افراد در مرحله آخر بیماری آلزایمر، تقریباً برای تمام فعالیت های اساسی روزانه خود مانند نشستن، پیاده روی و غذا خوردن، به کمک نیاز دارند.

روش های درمانی بیماری آلزایمر

روش های درمانی آلزایمر

به موازات پیشرفت های علم پزشکی و تحقیقات جدید خصوصاً در سال های اخیر چشم اندازهای تازه ای از امید به وجود آمده است. اما در حال حاضر فرآیند درمان بیشتر به معنای کنترل و جلوگیری از پیشرفت بیماری و همچنین کنترل علائم و اختلالات روانی و رفتاری ناشی از آن می باشد.
مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) جهت دریافت درمان دارویی و روانپزشک (اعصاب و روان) جهت کنترل اختلالات رفتاری توصیه می گردد. به علاوه می توانید در کنار درمان دارویی از درمان تکمیلی و روش های غیردارویی همچون روان درمانی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، هنر درمانی (به ویژه موسیقی، نقاشی و حرکات ریتمیک)، ماساژدرمانی، رایحه درمانی(عطر اسطوقدوس، پوست لیمو) هومیوپاتی(درمان با داروهای گیاهی) و یا اکسیژن درمانی استفاده نمایید.
انجام برخی فعالیت ها نیز مانند ورزش، پیاده روی، آوازخواندن، تحریک حواس پنجگانه از طریق محرک های خوشایند و … می توانند در تعدیل هر چه بیشتر علائم بیماری به شما کمک نمایند.

داروهای رایج:
داروهای رایج در درمان علائم بیماری آلزایمر به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
۱- درمان ناتوانی های شناختی ناشی از بیماری آلزایمر
۲- درمان علائم رفتاری بیماری آلزایمر

پیشگیری از ابتلا به آلزایمر

راه قطعی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری آلزایمر وجود ندارد.
تحقیقات نشان می دهد که می توانید خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و دیگر انواع دمانس را از طریق ترکیبی از عادات سالم از جمله تغذیه مناسب، ورزش، فعالیت ذهنی و اجتماعی و کنترل استرس کاهش داد.
شش راهکار مهم برای پیشگیری از ابتلا به بیماری آلزایمر

بهترین رژیم غذایی پیشگیری از آلزایمر

تغذیه نامناسب می تواند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری آلزایمر را افزایش دهد.تغذیه سالم و متعادل به فرد کمک می کند تا از وزن طبیعی برخوردار شود و همچنین احتمال ابتلا به بیماری هایی از قبیل فشار خون بالا و ناراحتی های قلبی که هر دو از عوامل خطر ابتلا به بیماری آلزایمر هستند را کاهش دهد.

جهت دریافت رژیم غذایی آنلاین فرنوت اطلاعات زیر را تکمیل کنید